TEMAT: Wielkie Łunawy

Nazwy wsi:
 
Pierwsza nazwa wsi z 1251 roku brzmiała Lunawe. W 1802 uległa przekształceniu na GR. Lunau.
 
Położenie:
 
Wieś położona jest w dolinie Wisły w odległości 12, 5 km na północny wschód od Chełmna, przy drodze z Grudziądza do Chełmna przez Klamry.
 
Historia
 
Po raz pierwszy wieś wymieniana jest w dokumentach źródłowych z 1251 roku jako granicząca z posiadłościami miasta Chełmna. W 1396 roku wymieniona jako własność miasta Chełmna, zobowiązana do dawania biskupiego korca od 1 pługa. W 1438 roku Łunawy stały się własnością Zakonu w komturstwie grudziądzkim. Liczyła wówczas 28 łanów, w tym 11 opustoszałych. W XVI wieku część wsi stała się własnością Chełmna, część z młynem stanowiła część własności królewskiej w starostwie grudziądzkim. W 1604 roku wieś została zasiedlona przez osadników holenderskich - mennonitów. W 1773 roku wieś liczyła 198 mieszkańców i 17 łanów, 21 mórg oraz 150 prętów obszaru. W 1884 roku obejmowała 1205 mórg. We wsi był: kościół ewangelicki zbudowany w 1885 roku i siedziba parafii ewangelickiej, ewangelicka szkoła podstawowa 2-klasowa, młyn wodny i karczma. Katolicy ze wsi przynależeli do parafii w Wabczu, ewangelickiej na miejscu i mennonickiej w Sosnówce.
 
  Według danych spisowych we wsi było:
 
- w 1884 r. - 15 budynków mieszkalnych i 93 mieszkańców, w tym 8 katolików, 85 ewangelików,
 
- w 1905 r. - 30 budynków mieszkalnych i 268 mieszkańców (29 katolików, 221 ewangelików i 18 innych chrześcijan), w tym folwark Elisenthal - 2 budynki mieszkalne i 15 mieszkańców,
 
- w 1921 r. - 30 budynków mieszkalnych i 206 mieszkańców, w tym 49 katolików, 133 ewangelików, 1 inny chrześcijanin i 23 żydów; folwark Elisenthal został spisany łącznie ze wsią.
 
Wielkie Łunawy to wieś o zabudowie w typie rzędówki z zagrodami rozmieszczonymi w pewnej odległości od siebie po obu stronach drogi głównej.
 
We wsi znajduje się kilka obiektów o wartości kulturowej. Najbardziej znaczące to:
 
- Kościół ewangelicki murowany, obecnie parafialny rzymsko - katolicki pw. Wniebowzięcia NMP,
 
- plebania, murowana z około 1880 roku, dawna pastorówka,
 
- mleczarnia murowana z 1900 r.,
 
- kuźnia murowana z początków XX wieku,
 
- młyn murowany z ok. 1900 r., obecnie budynek mieszkalny,
 
- dwór drewniany z 1820 roku,
 
- pomnik w formie stojącej płyty z tablicą inskrypcyjną, poświęconą pamięci żołnierzy polskich.
 
Wg stanu na dzień 31.12.2008 Wielkie Łunawy liczą 209 mieszkańców. w styczniu 2007 roku Wielkie Łunawy oddzieliły się od Małych Łunaw i obecnie tworzą samodzielne sołectwo, którego sołtysem jest Zbigniew Kilian.
 
Fotki (będę uzupełniał)
 
Mapka poglądowa (czerwony rowerek oznacza okolicę wskazanego miejsca)